System sygnalizacji pożaru, a ubezpieczenie budynku

Budowa systemu sygnalizacji pożarowej oraz jego prawidłowa, regularna konserwacja to temat rzeka. Jak przeprowadzić ten proces poprawnie, tak aby w razie nieszczęśliwego zdarzenia ubezpieczyciel nie odprawił nas z kwitkiem? W poniższym materiale znajdą Państwo informacje na temat tego, w jaki sposób ryzyko oceniają ubezpieczyciele i jakie aspekty biorą pod uwagę przy wycenie ubezpieczenia.

Coraz mniej osób funkcjonuje dzisiaj bez ubezpieczenia mienia. Chronimy swoje domy przed zalaniem, pożarem i innymi zdarzeniami, podobnie sytuacja ma się w przypadku firm, zakładów produkcyjnych czy obiektów użyteczności publicznej. Najważniejszym aktem prawnym regulującym kwestie przeciwpożarowe jest ustawa o ochronie przeciwpożarowej, a dokładnie jej artykuł 4.1., który dokładnie wymienia obowiązki właściciela, zarządcy lub użytkownika budynku w obszarze przedsięwzięć mających na celu ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem, klęską żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniem. Określenie “użytkownik budynku” ma tu fundamentalne znaczenie, ponieważ dzierżawcy budynków często zapominają o tym, że również na wynajmującym spoczywają obowiązki związane z ochroną przeciwpożarową (artykuł 4.1a tejże ustawy).

Wzorowa ochrona przeciwpożarowa, a oferta TU

Wydawać by się mogło, że wzorowo wykonany system sygnalizacji pożarowej to klucz do uzyskania dobrej oferty z towarzystwa ubezpieczeniowego. Okazuje się, że nie. Dzieje się tak, dlatego, że na ostateczną ocenę ryzyka przez ubezpieczyciela wpływa szereg czynników, m.in.: ewentualne ryzyko, branża, w której działa firma, ogólna sytuacja rynkowa, historia szkodowa podmiotu. Jedną z fundamentalnych informacji, którą należy przedstawić ubezpieczycielowi na etapie uzyskania oferty jest określenie rodzajów zabezpieczeń przeciwpożarowych, które zastosowane są w budynku. To jedna z pierwszych czynności, jakie podejmuje pracownik TU w ocenie ryzyka. Na tym etapie przedstawiamy:

Rodzaje i miejsca zainstalowanych zabezpieczeń ppoż.
Liczba instalacji i podręcznego sprzętu gaśniczego
Potwierdzenie czy instalacje są konserwowane i posiadają ważne badania techniczne (warto w tym punkcie dołączyć skany dokumentów potwierdzających ostatnie badania techniczne wraz z datą)
Czas dojazdu do miejsca ubezpieczenia lub odległość od najbliższej PSP

Kolejnym punktem jest określenie hierarchii zabezpieczeń przeciwpożarowych, począwszy od tych najlepiej wpływających na ocenę ryzyka i zwiększających poziom bezpieczeństwa. Są to:
Instalacja tryskaczowa
Zewnętrzne źródła wody do gaszenia pożaru (hydranty, dodatkowe zbiorniki wodne)
Czujki pożarowe/SAP/SSP (najlepiej z przekierowanym sygnałem do PSP)
Hydranty wewnętrzne
Podręczne środki gaśnicze (gaśnice)

UWAGA! Fundamentalną kwestią przy ocenie ryzyka jest brak posiadania sprawnych źródeł do zewnętrznego gaszenia pożaru, bądź ich niewystarczająca ilość – w takie sytuacji ryzyko będzie nieakceptowalne! Co istotne, posiadanie innych zabezpieczeń wymienionych w punktach 3-5 nie będą miały znaczenia przy ocenie ryzyka dla danej oferty. Ubezpieczyciele tłumaczą to faktem, że zapasy wody lub innych środków gaśniczych wystarczą w takiej sytuacji jedynie na kilka minut.

W przypadku czujek pożarowych, czyli punktu 3 i ich efektywności działania znaczenie ma tzw. czynnik ludzki. Chodzi o system pracy w firmie – czy mówimy o pracy 8 godzin dziennie, pracy całodobowej oraz ewentualnym nadzorze poza godzinami pracy, gdyż tylko w takiej sytuacji instalacja spełni swoje zadanie.

Jak widać, czynników, które wpływają na ostateczna ocenę i przesądzają o akceptacji, bądź jej braku jest bardzo wiele. Warto zapoznać się z nimi i wdrożyć odpowiednie rozwiązania – również organizacyjne, zanim wybierzemy się do ubezpieczyciela po odpowiednią ofertę. Dbałość o wymienione wyżej szczegóły to również klucz do sprawnego przeprowadzenia procesu odszkodowawczego na wypadek ewentualnego zdarzenia.

Czy wiesz, że 7 proc. wszystkich interwencji jednostek ochrony pożarowej w 2021 roku stanowiły alarmy fałszywe? Przeglądy techniczne i czynności konserwacyjne SSP to gwarancja prawidłowego działania systemów, od których zależy nasze bezpieczeństwo. Jak często wykonywać konserwację systemów bezpieczeństwa pożarowego, tak by zapewnić ich sprawne działanie opowiadają nam Paweł Gancarczyk oraz Marcin Wilczyński z Centrum Naukowo-Badawczego Ochrony Przeciwpożarowej CNBOP-PIB w Józefowie.

To, w jaki sposób i jak często wykonywać przeglądy systemu sygnalizacji pożarowej jest określone w specyfikacji technicznej TS 54-14 oraz zaleceniach producenta systemu. Poprawne działanie instalacji SSP w obiekcie budowlanym ma na celu zminimalizowanie fałszywych alarmów oraz jak najwcześniejsze wykrycie zagrożenia, tj. pierwszych oznak pożaru.

Do głównych źródeł alarmów fałszywych należą:
– prace prowadzone w obszarze chronionym bez środków ostrożności, takich jak wyłączenie (blokowanie) czujek;
– warunki otoczenia – ciepło, dym, płomień, para, kurz, spaliny silnika;
– zakłócenia radiowe, przepięcia elektryczne;
– awarie mechaniczne i elektryczne na skutek korozji, uderzeń, wibracji;
– nagromadzenie się kurzu i brudu wewnątrz czujki, przedostanie się owadów;
– prace serwisowe i testowe bez zapowiedzi;
– nieodpowiednia obsługa, brak kwalifikacji operatora SSP;
– zmiany sposobu użytkowania budynku, pomieszczenia bez zmiany w aranżacji instalacji SSP;
– przypadkowe lub złośliwe uruchomienie ręcznych ostrzegaczy pożarowych lub czujek;
– nieuprawniony zdalny dostęp do systemu;

Tylko w samym 2021 roku alarmy fałszywe stanowiły aż 7 proc. wszystkich interwencji jednostek straży pożarnej. Przekładając to na liczby mamy ponad 40 tysięcy fałszywych alarmów spośród ponad 583 tysięcy wszystkich zdarzeń. (Biuletyn Informacyjny Komendy Głównej PSP za rok 2021).

Jak często wykonywać konserwację systemów ochrony przeciwpożarowej

Polskie prawo ogólnie odnosi się do kwestii terminów konserwacji SSP. Formalnym przepisem w tej kwestii jest rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 822), którego zapisy § 3 odnoszą się do wymogu przeglądów technicznych i czynności konserwacyjnych SSP co najmniej raz w roku. Oczywiście administratorzy systemu powinni brać pod uwagę także inne czynniki, jak choćby zalecenia producenta oraz warunki, w jakich dana instalacja SSP pracuje. Jeśli mamy do czynienia np. z budynkiem biurowym, przegląd techniczny raz w roku jest wystarczający ale już w przypadku np. hali produkcyjnej te terminy mogą być znacznie częstsze.

Codzienna, kwartalna i roczna obsługa (konserwacja) systemów ochrony przeciwpożarowej

Wyróżniamy dzienną, kwartalną i roczną obsługę SSP – mówi Paweł Gancarczyk z CNBOP-PIB.

– Codzienna obsługa realizowana jest przez operatora systemu na miejscu. Działania sprowadzają się głównie do wizualnej oceny stanu urządzeń, weryfikacji poprawności działania centralki, testu wskaźników/lampek na centrali, sprawdzeniu zapasu papieru w drukarce, tuszu, czyli tzw. weryfikacja parametrów eksploatacyjnych. Jeśli wszystko jest ok, to system sygnalizuje to zieloną lampką/diodą. Przegląd codzienny to także weryfikacja czy informacja na temat wczorajszego alarmu została odnotowana w książce zdarzeń. Takie działania pozwalają zapewnić ciągłość nadzoru i potwierdzić czy np. w wyniku alarmu pożarowego jakiś element systemu detekcji nie został zablokowany – dodaje.

Kwartalna i roczna konserwacja SSP

Te czynności wykonuje już na zlecenie administratora budynku zewnętrzna firma posiadająca odpowiednie kwalifikacje i kompetencje w tym zakresie.

Do obowiązkowych czynności kwartalnego przeglądu należą testy funkcjonalne zadziałania czujek pożarowych, ręcznych ostrzegaczy pożarowych, sygnalizatorów alarmowych, zdalnych wskaźników zadziałania. Przeprowadzone testy funkcjonalne mają za zadanie potwierdzić, że testowane urządzenia SSP są podłączone do systemu, są sprawne i zdolne do reagowania na zjawiska, które mają wykrywać i sygnalizować. Do testowania czujek pożarowych wykorzystuje się tzw. imitator zjawiska pożarowego, na który dana czujka jest wrażliwa (wzbudzenie danego rodzaju czujki). W momencie jej uruchomienia sprawdza się poprawność działania sygnalizacji, zarówno na czujce, jak i na centrali (opis komunikatu, który się pojawia).

Kolejną czynnością są oględziny całej instalacji i sprawdzenie czy urządzenia (czujki, ROP-y) znajdują się tam, gdzie były zamontowane, czy nie zmieniło się przeznaczenie pomieszczeń, nie pojawiły się dodatkowe ryzyka i zagrożenia, czy wokół i pod każdą czujką znajduje się niezakłócona wolna przestrzeń o szerokości 0,5 m, czy brak przeszkód, które mogłyby utrudnić przemieszczanie się produktów pożaru w kierunku czujek, czy dostęp do ręcznych ostrzegaczy pożarowych nie jest utrudniony, czy optyczne sygnalizatory alarmu pożarowego nie są zasłonięte, a ich soczewki są czyste, itp. Te czynności wykonuje się w odniesieniu do dokumentacji projektowej.

Roczna konserwacja sprowadza się do działań wymienionych powyżej, jedyna różnica pomiędzy roczną, a kwartalną obsługą dotyczy zakresu prac. Przy większych instalacjach prace konserwacyjne możemy dzielić na części i w każdym kwartale sprawdzać określoną liczbę elementów, tak aby w ciągu roku w sumie zapewnić sprawdzenie każdej czujki, ROP-a i sygnalizatora alarmowego na poprawność zadziałania. Obowiązkowym elementem corocznej konserwacji jest również test centrali sygnalizacji pożarowej do aktywowania wszystkich funkcji pomocniczych. Nie można zapominać również o sprawdzeniu i próbach akumulatorów stanowiących zapasowe źródło zasilania SSP.

Bardzo istotną kwestią jest fakt, że SSP niejednokrotnie inicjuje działanie innych systemów, np. systemu wentylacji pożarowej, stałych urządzeń gaśniczych, które konserwuje zupełnie inna firma. Warto sprawdzać poprawność współdziałania tych systemów w obecności obydwu firm odpowiedzialnych za utrzymanie. Ważne jest również, aby czynności konserwacyjne SSP nie powodowały fałszywych alarmów oraz nie skutkowały niepożądanym uruchomieniem współpracujących z SSP innych urządzeń przeciwpożarowych, co może zapewnić tylko wykwalifikowany i kompetentny personel świadczący usługi w ochronie przeciwpożarowej.

Praca systemów SSP w czasie remontu

Wszelkie przebudowy i remonty mają wpływ na działanie systemów SSP. Dlatego firma, która odpowiada za utrzymanie systemu powinna być informowana o tego rodzaju pracach, tak aby mogła w porę zabezpieczyć elementy systemu. Ekipy budowlane często nie mają odpowiedniej wiedzy na temat prawidłowego zabezpieczenia czujek, dlatego powinny to robić wykwalifikowane ekipy znające system. Na czas prac remontowo-budowlanych czujki powinny być zasłonięte, tak aby osłonić je przed kurzem. Jeśli na czas prac remontowych czujki lub jakiś element systemu jest wyłączany i włączany, to takie działania powinny być rejestrowane w książce pracy systemu wraz z podaniem powodu takich działań.

Konsekwencje złego działania systemów SSP

Kary finansowe to tak naprawdę ostateczne konsekwencje braku lub złej konserwacji SSP. Niekonserwowany system przeciwpożarowy jest źródłem fałszywych alarmów, które w pewnym momencie osłabiają naszą czujność oraz generują niepotrzebne interwencje jednostek straży pożarnej. W takich sytuacjach, co pokazuje częsta praktyka, operatorzy SSP blokują elementy systemu, bądź kasują alarmy bez ich weryfikacji, co w sytuacji realnego zagrożenia może doprowadzić do tragedii.

W Polskim porządku prawnym, za brak dopełnienia obowiązków związanych m. in. z utrzymywaniem urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic w stanie pełnej sprawności technicznej i funkcjonalnej, przewidziana jest kara aresztu, grzywny lub nagany (Art. 82 § 2 Kodeks wykroczeń). Z kolei zapis § 1 cyt. artykułu mówi, iż kto dokonuje czynności, które mogą spowodować pożar, jego rozprzestrzenianie się, utrudnienie prowadzenia działania ratowniczego lub ewakuacji, polegających m. in. na używaniu instalacji, urządzeń i narzędzi niepoddanych wymaganej kontroli lub niesprawnych technicznie albo użytkowanych niezgodnie z przeznaczeniem, również podlega karze aresztu, grzywny lub nagany. Także wydziały prewencji Państwowej Straży Pożarnej w wyniku prowadzonych czynności kontrolnych i stwierdzonych nieprawidłowości mogą nakładać na dany podmiot kary finansowe.